IHet was een zet die de meningen verdeelde. Toen in de zomer van 1983 het nieuws bekend werd dat Division One-wedstrijden live op de BBC en ITV zouden worden vertoond, was er meer angst dan verwachting. De deal van £ 5,2 miljoen leverde de zenders elk vijf competitieduels op, hoewel de BBC er slechts vier dekte vanwege een staking van technici. Er was geen kans op overbelichting tijdens het eerste volledige seizoen van live verslaggeving, maar de relatie tussen het nationale spel en televisie zou de sport voor altijd veranderen.
ITV had eerder de enige live competitiewedstrijd vertoond, een wedstrijd tussen Blackpool en Bolton in 1960, maar op zondag 2 oktober 1983 begon de voetbalrevolutie op televisie pas echt. Tottenham tegen Nottingham Forest was het point of no return.
Er was enige twijfel of live league voetbal zou werken. Was er echt een markt voor dit nieuwe product, nu het aantal bezoekers al was gedaald en de kijkcijfers voor de vlaggenschippakketten daalden? In The Guardian vroeg David Lacey zich af of clubs zich bewust waren van de gevaren: “Een geweldige wedstrijd op tv zal fans ervan overtuigen dat het een betere manier is om naar voetbal te kijken; een middelmatige game zal hen ervan overtuigen dat het toch niet de moeite waard is om te betalen om naar te kijken.
Anderen zagen het als een kans. “Geef tv-voetbal een kans”, schreef Jimmy Greaves in The Mirror. “Laten we het gebruiken om het beste van ons geweldige spel te promoten. We zullen een miljoenenpubliek bereiken, van wie velen naar het veld zouden kunnen worden getrokken als ze zien dat we nog steeds voetbal kunnen produceren dat het bekijken waard is.”
Het grote probleem met Greavsie’s optimisme was de staat van het Engelse voetbal. In 1985 beschreef The Sunday Times het als “een sloppenwijksport die wordt gespeeld in sloppenwijkstadions en in toenemende mate wordt bekeken door sloppenwijkmensen”, wat een niet bepaald beleefde manier was om te zeggen dat voetbal in die tijd niet in de mode was. Hebben tv-bedrijven daadwerkelijk aan een dood paard getrokken?
Tottenham deed er alles aan om fans naar White Hart Lane te lokken voor de eerste live competitiewedstrijd van het nieuwe contract. Ze besteedden £ 2.500 aan advertenties en hun boodschap was: ‘Het is pas echt live als je erin zit.’ Met optredens van Chas en Dave, Warren Mitchell (Alf Garnett), een fanfare en een parachuteteam zette de club een show neer.
Spurs bood ook gratis vervoer aan vanuit Ware, Hertford, Hoddesdon, Broxbourne, Cheshunt, Waltham Cross en Harlow, en de eerste 1.000 kinderen door de tourniquets ontvingen een gratis programma, een pen en een gesigneerde teamfoto. “Het doel is natuurlijk om zoveel mogelijk mensen zo snel mogelijk hun huis uit te krijgen”, zegt Mike Lewis, commercieel directeur van de club. ‘Als we ze er niet voor de lunch uit halen, blijven ze gewoon binnen om het op tv te kijken.’
Eén man in het bijzonder was niet onder de indruk van de aftrap van zondag om 14.35 uur. Tottenham-manager Keith Burkinshaw was onvermurwbaar dat televisie niet de baas zou moeten zijn over het schema. “Het is een schandaal dat ons kan worden opgelegd en ik ben niet van plan het te accepteren. Het is onze thuiswedstrijd en we beginnen wanneer het ons uitkomt – niet de tv-camera’s. Al onze middagwedstrijden beginnen om 3 uur. Ik zie geen reden waarom deze anders zou zijn en ik zal er tot het einde tegen vechten.
De opmerkingen van Burkinshaw lijken achteraf misschien naïef, maar zijn mening zal kloppen voor supporters die vinden dat de tv-maatschappijen te veel controle hebben. “We bestraffen onze seizoenkaarthouders”, voegde Burkinshaw eraan toe. “Ze kochten hun kaartjes om op zaterdagmiddag naar voetbal te kijken en niet op zondag. Soms vergeten we de mensen die ons bij alle gelegenheden steunen.”
Burkinshaw maakte zich, samen met veel voetballers, zorgen over de mogelijke impact op de opkomst. De Football League heeft een pool van £ 300.000 opgezet die moet worden gebruikt als compensatie voor clubs als hun poorten vallen. Tottenham was van plan er gebruik van te maken als de Forest-game minder dan 30.000 mensen zou trekken. Gelukkig hadden ze het niet nodig.
De wedstrijd zelf was een van de meest in het oog springende wedstrijden op de voetbalkalender. Burkinshaw en zijn tegenhanger Brian Clough hielden ervan dat voetbal op gras werd gespeeld in plaats van in de lucht, en de twee clubs hadden elkaar later in het seizoen echt moeten ontmoeten in de UEFA Cup-finale als Anderlecht niet de twijfelachtige tactiek had gebruikt.
Het publiek van 30.596 was het grootste van het weekend in de Premier League, wat die aanvankelijke angsten wegnam. Tottenham-voorzitter Douglas Alexiou was opgetogen. “Het was een grote gelegenheid, een grote menigte. We hebben geprobeerd er een dag van te maken voor de familie, en we hopen dat sommigen van hen terugkomen om ons weer te zien spelen.”
De verslaggeving begon slechts vijf minuten voor de aftrap, met Jim Rosenthal die presenteerde, Greaves assisteerde en Brian Moore uitstekend commentaar leverde naast Ian St John. Ze wachtten niet lang op het eerste doelpunt, Colin Walsh opent de score voor Forest na goed werk van Steve Wigley en Viv Anderson.
Toen Tottenham de verdediging van Forest vernietigde, werden ze gedwarsboomd door de uitstekende Hans van Breuklen, de Nederlandse keeper ontkennen Glenn Hoddle meerdere keren. Maar het spel veranderde toen vleugelspeler Gary Brooke Alan Brazil in de tweede helft verving. Brooke’s mooie kruisopstelling nieuwe aanwinst Gary Stevens om gelijk te maken in de 69e minuut en met nog vijf minuten te gaan werd de vrije trap van Brooke op doel gekopt door Mark Falco, Steve Archibald een tik geven en Tottenham hun eerste overwinning in de thuiscompetitie van de campagne overhandigen.
Over het algemeen werd de middag als een succes beschouwd, maar er waren bedenkingen. Grappig genoeg zei St. John tegen de kijkers: “Het is beter om hier te zijn dan thuis tv te kijken.” Moore stemde toe en zei tegen haar: ‘Ik weet niet zeker of je dat moet zeggen.’ Maar Sint-Jan stond niet alleen in zijn mening.
Frank McGhee was niet helemaal overtuigd toen hij in The Mirror schreef: “Televisievoetbal zal altijd een beetje onbevredigend zijn – een beeld van biefstuk en friet in plaats van een hap, want twee dimensies kunnen drie niet evenaren. Beeld en geluid kunnen niet zo echt zijn zonder de toevoeging van smaak en geur.
Lacey zong ook de lof van het bijwonen van live-wedstrijden. “Voetbal kijken is lawaai, drukte en de geur van te gaar uien uit hotdogkraampjes. Gisteren bood ITV ons pils, chocoladerepen en sigaren aan, maar alleen in advertenties.
John Bromley, hoofd sport bij ITV, zei dat hij verheugd was om 5.036.000 kijkers te trekken. “Een publiek van deze omvang op een zondagmiddag is zeer bemoedigend. Mensen zijn de hoogtepunten beu en de afgelopen wedstrijd is er niets aan de hand met live verslaggeving.”
Maar aangezien een recente wedstrijd Engeland-Denemarken 10.474.000 kijkers trok, waren sommigen sceptisch. Een BBC-woordvoerder noemde het cijfer “zeer teleurstellend” en voegde eraan toe: “Als dit ons was overkomen, zouden we hebben gehuild. Later diezelfde zondag trok Songs of Praise een even groot publiek. Ook het League-voetbal leek voorzichtig en riep” live games” een “experiment” en suggereert dat ze “moeten afwachten hoe het gaat”.
Of je het nu leuk vindt of niet, live league voetbal was er om te blijven. Met de eerste noodmaatregelen in 1983 werd de basis gelegd voor de toekomst, maar het voetbal moest eerst orde op zaken stellen. Er zou de Hillsborough-tragedie nodig zijn om de veiligheid van toeschouwers en het succes van Engeland op Italia 90 te verbeteren. Er was een product dat verkocht kon worden.
Vlak voor de wedstrijd van Tottenham tegen Forest in 1983 kwam het nieuws dat Rupert Murdoch op weg was naar de wereld van satelliettelevisie. Nu Tottenham ook de eerste club werd die aandelen op de London Stock Exchange verkocht, veranderde de vorm van voetbal, hoewel we dat toen nog niet wisten. Forest zou ook te zien zijn in de Premier League-opener op Sky. In die tijd was het een heel nieuw balspel.